Johannes Blum nam vanaf 1987 videointerviews af met meer dan 1.300 overlevenden van concentratie- en vernietigingskampen, Joodse en niet-Joodse verzetsstrijders, ondergedoken kinderen en andere overlevenden van de Shoah. Hoe komt hij op het idee om zijn leven te wijden aan die herinneringen?
Johannes Blum wordt op 23 december 1942 in Salzburg geboren als kind van Duitse ouders. In 1945 verhuist zijn moeder met hem en zijn zus naar Duitsland. Zijn vader wordt vermist. Wanneer Johannes in 1963 een Belgische verzetsstrijder ontmoet, probeert hij met zijn moeder over de visie van de familie op het nationaalsocialisme te spreken. In die tijd is dat thema echter taboe, want de Duitsers waren natuurlijk „slachtoffers“ van het Hitlerregime.
Omgaan met het verleden en ontmoeting met overlevenden
Johannes tilt zwaar aan het ondraaglijke verleden:
De Duitsers bleven zichzelf in een slachtofferrol duwen zonder te merken dat anderen door hen slachtoffer waren geworden. Ik heb mij van het land gedistantieerd dat o.a. met Auschwitz voor mij een grens heeft overschreden.
(Interview Johannes Blum, Artikel Paul Vaute, La Libre Belgique, 2003)
In 1969 vestigde hij zich permanent in België en kreeg hij de Belgische nationaliteit. Hij studeerde Duitse filologie en geschiedenis aan de Universiteit van Sint-Louis in Leuven. Vanaf 1973 is hij leraar Duits in het secundair onderwijs. Hij ontmoet mensen die in het verzet zaten en voelt hun terughoudendheid tegenover hem.
In 1987 komt Johannes Blum in contact met de Shoah-overlevenden Sonja Goldmann, Sarah Goldberg, Maryla Dyament-Michalowski en Hélène Weissberg en gaat met hen mee naar Fröndenberg in het Sauerland voor een herdenkingsevenement.
De Fröndenbergse firma Weichsel-Union-Metallwerke had op het einde van de oorlog een fabriek in Auschwitz, waar de KZ-gevangenen Regina Saphirstein, Alla Gärtner, Ester Weissblum en Rosa Robota dwangarbeid moesten leveren. De vrouwen slaagden er geruime tijd in explosieven uit de fabriek te smokkelen. Ze zorgden zo voor de gewapende opstand van de gevangenen van het “Sonderkommando” in de crematoria III en IV in Auschwitz-Birkenau op 7 oktober 1944. Na maandenlange foltering werden de vier verzetsstrijdsters op 6 januari 1945 geëxecuteerd op de appelplaats. De door Johannes Blum vergezelde vrouwen waren vriendinnen van de vier verzetsstrijdsters.
Les Compagnons de la Mémoire
Bij het horen van de verhalen van deze vrouwen beseft hij hoe belangrijk het is om ze te documenteren voor de toekomstige generaties. Met dat doel richt hij in 1993 de organisatie Les Compagnons de la Mémoire (Vrienden van de Herinnering) op, die o.a. met de documentatie van interviews, publicaties en de organisatie van ontmoetingen scholieren bewust wil maken van de realiteit uit het verleden en tegelijkertijd bruggen wil bouwen met het heden.
Volgens Johannes Blum verschaffen de getuigenissen ons essentiële waarden voor vandaag en morgen, zowel voor ons privéleven als voor ons openbare leven.
Een levenswerk
In de loop der jaren interviewt hij een groot aantal mensen en ziet dit als zijn levenswerk.
In 1991 lukt het hem een herdenkingsmonument voor pater Bruno Reynders te laten maken en meer dan 300 kinderen op te sporen die door Reynders tijdens de Duitse bezetting verborgen werden. In 1993 publiceert hij het boek: Johannes Blum: Resistance. Père Bruno Reynders, juste des nations, Bruxelles, Carrefours de la cité, 1993 (Verzet. Pater Bruno Reynders. Rechtvaardige onder de Volkeren). In 2003 richt hij zich tot het Joods Museum voor Deportatie en Verzet, vandaag de Kazerne Dossin in Mechelen. Zijn verzameling wordt in het museumarchief opgenomen en bevindt zich eveneens in de Stichting Auschwitz in Brussel.
In 2016 ontvangt Johannes Blum van het Centre Communautaire Laïc Juif (Joods-laïcistisch Gemeenschapscentrum) de onderscheiding “Mensch de l’année” 2016 (“Mensch van het jaar” 2016) als teken van erkenning voor zijn toonaangevend werk. CM
