Het katholicisme drukt in de jaren 30 een grote stempel op de Belgische samenleving: er is een groot netwerk van katholieke lagere- en middelbare scholen evenals universiteiten. Ook het Belgische welzijnswezen is overwegend katholiek georganiseerd.
Tijdens de Duitse bezetting vanaf mei 1940 groeit de enorme invloed van de katholieke kerk op de bevolking nog meer, omdat de mensen verwachten dat die hen zal leiden en richting geven.
Al in 1938 had de aartsbisschop van Mechelen, kardinaal Van Roey, aangekondigd dat de nationaalsocialistische ideologie niet strookt met de katholieke waarden. Diezelfde bisschop erkent evenwel kort na de capitulatie van het Belgisch leger het Duits militair bestuur als autoriteit, maar enkel zolang het de katholieke kerk niet in vraag stelt. Tegelijkertijd veroordeelt hij de collaboratie met de Duitsers en protesteert steeds opnieuw bij het militair bestuur tegen de behandeling van de Joodse bevolking. Het militair bestuur is zich bewust van de invloed van de katholieke kerk en probeert een goede verstandhouding te creëren.
Wanneer een derde van de Joodse bevolking van België tussen juli en september 1942 gedeporteerd en vermoord wordt, treedt de katholieke kerk niet openbaar op de voorgrond. Er worden slechts enkele protestbrieven aan het militair bestuur geschreven. Dat ongeveer de helft van de Joodse bevolking van België de Duitse bezetting overleeft, ligt aan de moed van individuen die mannen en vrouwen maar vooral kinderen verstoppen voor de Duitse bezetter. Onder hen zijn veel katholieke leken en geestelijken die met gevaar voor eigen leven hulp bieden. Een naoorlogse studie concludeert dat een op de vijf priesters in België betrokken was bij reddingsacties.
Bisschop Kerkhofs van Luik is de enige bisschop die zich meteen engageert om Joodse mannen, vrouwen en kinderen te redden wanneer het Joodse verzet hem dat vraagt. Zo vangen katholieke vakantiekampen Joodse kinderen anoniem op. Andere bisschoppen zijn min of meer direct betrokken bij reddingsacties van priesters, zusters en monniken in hun bisdom, velen van hen werken samen met het Joodsch Verdedigingscomiteit. [Joodsch Verdedigingscomiteit (JVC)](/belgië/rescue-resistance Het JVC en zijn netwerk#sprungmarke).
Als overkoepelende organisatie protesteert de Belgische katholieke kerk nooit publiekelijk of luidkeels tegen de vervolging, deportatie en uitroeiing van Joden. De welzijnsorganisaties, tehuizen voor kinderen, zieken of ouderen, scholen en internaten in kloosters zorgen wel voor een institutioneel kader waardoor het voor veel katholieke leken en hoogwaardigheidsbekleders mogelijk is om Joodse mannen, vrouwen en vooral kinderen te redden. ÄW